ปัญหาข้อต่อขากรรไกร (TMD) สาเหตุ อาการ การวินิจฉัย และการรักษา

โรคข้อต่อขากรรไกร หรือโรคข้อต่อขากรรไกร เป็นความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับข้อต่อที่เชื่อมต่อระหว่างกระดูกขากรรไกรกับกระดูกกะโหลกศีรษะ เนื่องจากสาเหตุต่างๆ ที่ทำให้โครงสร้างที่เกี่ยวข้องกับขากรรไกรผิดปกติ โรคนี้ยังเป็นที่รู้จักในชื่อ โรคข้อต่อขากรรไกรชั่วคราว (Temporomandibular joint disorder) หรือ TMD และบางครั้งเรียกสั้นๆ ว่า TMJ Syndrome หรือ TMJ
 
ข้อต่อขากรรไกรประกอบด้วยโครงสร้างต่างๆ เช่น กล้ามเนื้อ เอ็น เยื่อบุข้อต่อ กระดูกขากรรไกร แผ่นดิสก์ข้อต่อ เนื้อเยื่อหลังแผ่นดิสก์ที่ยึดติดกับแผ่นดิสก์ และเยื่อหุ้มข้อต่อ ซึ่งโครงสร้างเหล่านี้ทำงานร่วมกันเพื่อควบคุมการเคลื่อนไหว โรคข้อต่อขากรรไกรเกิดขึ้นเมื่อมีปัญหาเกิดขึ้นกับโครงสร้างเหล่านี้ อย่างน้อยหนึ่งส่วน โรคข้อต่อขากรรไกรมีสาเหตุและประเภทที่หลากหลาย โดยเราจะอธิบายสาเหตุและประเภทหลักๆ ให้เข้าใจมากขึ้น

1. ประเภท

โรคข้อต่อขากรรไกรสามารถแบ่งออกเป็นประเภทหลักๆ ดังต่อไปนี้
 
(1) โรคข้อต่อขากรรไกร (Temporomandibular Joint Articular Disorders) : ประเภทนี้เกิดจากปัญหาในโครงสร้างของข้อต่อ เช่น ปัญหาที่เกิดจากพันธุกรรมหรือการเจริญเติบโตที่ผิดปกติ ปัญหาแผ่นดิสก์ข้อต่อ (แผ่นดิสก์ผิดปกติ) การอักเสบของเยื่อหุ้มข้อต่อ โรคข้อเข่าเสื่อม ฯลฯ
 
(2) โรคกล้ามเนื้อเคี้ยว (Masticatory Muscle Disorder) : ประเภทนี้เกิดจากปัญหาที่เกี่ยวกับกล้ามเนื้อ เช่น อาการปวดกล้ามเนื้ออักเสบ การอักเสบของกล้ามเนื้อ การเกร็งของกล้ามเนื้อ อาการปวดกล้ามเนื้อเฉพาะที่ การเกร็งของกล้ามเนื้อเพื่อป้องกัน การเกร็งของกล้ามเนื้อเนื่องจากโรค และเนื้องอก ฯลฯ

2. สาเหตุ

โรคข้อต่อขากรรไกรเกิดขึ้นได้จากสาเหตุต่างๆ สาเหตุทั่วไป ได้แก่

• การบาดเจ็บและแรงกระแทก : การบาดเจ็บหรือแรงกระแทกโดยตรงอาจทำให้ข้อต่อขากรรไกรได้รับความเสียหาย
• นิสัยที่ไม่ดี : นิสัยที่ไม่ดี เช่น การพิงคาง การกัดฟัน การบดฟัน หรือการกัดฟัน ซึ่งอาจทำให้เกิดแรงกดบนข้อต่อขากรรไกรและทำให้เกิดปัญหาได้
• ความเครียด : ความเครียดอาจทำให้กล้ามเนื้อตึงหรือหดตัว ซึ่งอาจทำให้เกิดปัญหาข้อต่อขากรรไกรได้
• การสบฟันไม่สัมพันธ์กัน : กรณีที่ขากรรไกรบนและขากรรไกรล่างไม่ตรงกัน อาจทำให้เกิดโรคข้อต่อขากรรไกรได้
• ความผิดปกติของระบบโครงกระดูกและกล้ามเนื้อ : ความผิดปกติของระบบโครงกระดูกและกล้ามเนื้อ โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาการคอเอียง อาจทำให้เกิดปัญหาข้อต่อขากรรไกรได้
• การอักเสบและการติดเชื้อ : หากมีอาการอักเสบ การติดเชื้อ หรือหนองในฟัน อาจลุกลามไปยังข้อต่อขากรรไกรได้
• การจัดฟันและการใส่เครื่องมือจัดฟัน : การจัดฟันหรือการใส่เครื่องมือจัดฟันที่ไม่เหมาะสมอาจทำให้เกิดปัญหาข้อต่อขากรรไกรได้
• ปัจจัยทางพันธุกรรม : หากมีประวัติครอบครัวเป็นโรคนี้ อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดปัญหาข้อต่อขากรรไกรได้

3. อาการ

อาการหลักๆ ของโรคข้อต่อขากรรไกร ได้แก่

• อาการปวด : อาจรู้สึกปวดบริเวณข้อต่อขากรรไกร หู ศีรษะ คอ ไหล่ และใบหน้า
• การเคลื่อนไหวของขากรรไกรจำกัด : อาจรู้สึกหนักหรือเคลื่อนไหวขากรรไกรได้จำกัด
• เสียงดังขณะขากรรไกรเคลื่อนไหว : อาจได้ยินเสียงดังคล้ายการฉีกขาดขณะขากรรไกรเคลื่อนไหว
• กล้ามเนื้อตึง : อาจรู้สึกตึงบริเวณกล้ามเนื้อใบหน้า คอ หรือไหล่
• บวมบริเวณขากรรไกร : อาจเกิดอาการบวมรอบๆ ข้อต่อขากรรไกร
• ฟันไวต่อความรู้สึก : อาจรู้สึกว่าฟันไวต่อความรู้สึก ทำให้การดื่มน้ำหรือการพูดลำบาก

4. การวินิจฉัยและการรักษา

การวินิจฉัยโรคข้อต่อขากรรไกรจะดำเนินการโดยแพทย์ โดยอาศัยการตรวจร่างกาย การเอกซเรย์ การถ่ายภาพ MRI และการสแกน CT การรักษาจะขึ้นอยู่กับสาเหตุและความรุนแรงของโรค แต่โดยทั่วไปจะใช้แนวทางการรักษาต่อไปนี้

• การรักษาด้วยยา : อาจใช้ยาเพื่อบรรเทาอาการปวดและลดอาการอักเสบ
• กายภาพบำบัด : อาจใช้กายภาพบำบัดเพื่อฟื้นฟังก์ชั่นของข้อต่อขากรรไกรและกล้ามเนื้อโดยรอบ
• การรักษาทางทันตกรรม : หากจำเป็นต้องรักษาฟันหรือจัดฟัน ก็จะได้รับการรักษาทางทันตกรรม
• เครื่องมือจัดฟัน : อาจใช้เครื่องมือจัดฟันชนิดพิเศษที่เรียกว่า สปลินต์ เพื่อช่วยรักษาเสถียรภาพของข้อต่อขากรรไกร
• การผ่อนคลายกล้ามเนื้อและการรักษาเสถียรภาพ : การออกกำลังกายเพื่อผ่อนคลายกล้ามเนื้อและการรักษาเสถียรภาพสามารถช่วยลดอาการตึงของกล้ามเนื้อและปรับปรุงปัญหาข้อต่อขากรรไกรได้
• การผ่าตัด : ในกรณีที่รุนแรง อาจจำเป็นต้องผ่าตัด
  

สรุป

โรคข้อต่อขากรรไกรสามารถรักษาได้ และด้วยการวินิจฉัยที่ถูกต้องและแผนการรักษาที่เหมาะสม สามารถบรรเทาอาการและฟื้นฟังก์ชั่นการทำงานของข้อต่อขากรรไกรให้กลับมาเป็นปกติได้ หากต้องการข้อมูลเพิ่มเติมหรือความช่วยเหลือ โปรดปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ