Tiyatroik kişilik bozukluğu, kişinin varlığını sürekli olarak çevresiyle karşılaştırması ve dikkat çekmek için benimsediği belirli davranış ve tutumları ifade eden, kişilik ve karakterin karmaşık alanında ortaya çıkan bir psikolojik anormalliktir. Bu nedenle, hasta tıpkı sahnede bir kahraman gibi davranır ve başkalarının dikkatini çekmeye çalışır.

1. Tiyatroik Kişilik Bozukluğunun Özellikleri

Tiyatroik kişilik bozukluğu, genellikle "hısterek kişilik bozukluğu" olarak adlandırılır ve çoğunlukla B grubu kişilik bozuklukları kategorisine girer. Bu kişilik bozukluğunun temel özellikleri şunlardır:

(1) Abartılı Duygusal İfade

Tiyatroik kişilik bozukluğu olan hastalar duygularını abartarak ifade eder ve küçük bir şeye bile aşırı duygusal tepki verebilir. Bu da başkalarının reaksiyonlarını aşırı dramatik olarak algılamasına yol açabilir.

(2) Fiziksel Davranışlar

Bu hastalar duygularını ifade etmek için fiziksel davranışları sıklıkla kullanırlar. Örneğin, intihar girişimleri gibi dramatik davranışlar sergileyebilirler ve bununla çevrelerindeki insanların dikkatini çekmeye çalışırlar.

(3) Bencil Tutum

Tiyatroik kişilik bozukluğu olan hastalar genellikle bencildir ve kendi isteklerini ve ihtiyaçlarını başkalarınınki üzerinde önceliklendirirler. Bu da ilişkilerinde sorunlara yol açabilir.

(4) Aşırı Dikkat Talebi

Bu hastalar sürekli olarak çevrelerindeki insanlardan dikkat ve onay görmeye çalışırlar. Ancak dikkat görmezlerse, huzursuz olurlar ve daha fazla dikkat talep edebilirler.

(5) Samimi Yaklaşım ve Cazip Davranışlar

Tiyatroik kişilik bozukluğu olan hastalar, ilk tanıştıkları kişilere karşı çok samimi olabilir ve bazen cinsel olarak cazip davranışlar sergileyebilirler. Bu, çoğunlukla dikkat çekme çabalarının bir parçasıdır.

B grubu kişilik bozuklukları (cluster B personality disorders)

Antisosyal kişilik bozukluğu (antisocial personality disorder)
Sınırda kişilik bozukluğu (borderline personality disorder)
Tiyatroik kişilik bozukluğu (histrionic personality disorder)
Narsisistik kişilik bozukluğu (narcissistic personality disorder)

2. Nedenleri ve Genetik Faktörler

Tiyatroik kişilik bozukluğunun nedenleri çeşitlidir ve çevresel faktörlerin ve genetik faktörlerin etkileşiminden kaynaklanan karmaşık bir şekilde açıklanır. Genetik faktörler üzerine daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmasına rağmen, ikiz çalışmalarında bu bozukluğun özdeş ikizlerde daha yaygın olduğunu göstermiştir. Ebeveynlerde veya aile üyelerinde tiyatroik kişilik bozukluğu varsa, bu olasılık da artar.

Çevresel faktörler, çocukluk dönemindeki yetiştirme tarzıyla ilgili olabilir. Annenin veya babanın yetiştirme tarzı, aile ortamı, duygusal kayıp, kayıp ve ayrılık gibi faktörler çevresel etkilere yol açabilir. Bu çevresel faktörler, hastanın ilişkilerine güvensizlik aşılayabilir ve duygusal ifadesini engellemelerine katkıda bulunabilir.

3. Tiyatroik Kişilik Bozukluğunun Belirtileri

Tiyatroik kişilik bozukluğunun temel belirtileri çeşitlidir ve her hastada farklılık gösterebilir, ancak şunlar genellikle görülen özelliklerdir:

(1) Aşırı Duygusal İfade

Hasta duygularını abartarak ifade eder ve küçük olaylara bile büyük tepkiler verir.

(2) Dramatik Dil Kullanımı

Hastanın sözleri gösterişli ve dramatik olabilir ve duygusal ifadesi yüzeysel olabilir. Sözlerinin içeriğinde önemli içerik eksikliği olabilir.

(3) Dikkat Değişimi

Hasta dikkat çekmezse huzursuz olur ve başkalarının tepkilerine göre dikkatini değiştirebilir. Bu da çevrelerindeki insanlardan dikkat çekmezlerse daha da rahatsız olmalarına yol açabilir.

4. Teşhis ve Testler

Tiyatroik kişilik bozukluğunu teşhis etmek için bir uzmanın yardımına ihtiyaç duyulur ve ruh sağlığı uzmanı, görüşme ve değerlendirmeler yoluyla teşhis koyar. Teşhis, çoğunlukla Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı'na (DSM-5) dayanmaktadır. Bu el kitabında, aşağıdaki kriterlerden en az beşini karşılayan kişilerde teşhis konulabilir.

● Dikkat çekmezse rahatsız olur.

● Diğer insanlarla olan ilişkilerinde uygunsuz cinsel çekim veya kışkırtıcı davranışlar sergiler.

● Duygusal ifadesi yüzeysel ve daha dramatiktir.

● Benlik kimliğini belirlemede zorlanır.

● Bencil ve talepkar bir tavır sergiler.

5. Tedavi ve Tedavi Seçenekleri

Tiyatroik kişilik bozukluğunun tedavisi için birkaç yaklaşım mevcuttur.

(1) Psikoterapi

Psikoterapi, bu hastalar için en etkili tedavilerden biridir. Hasta, duygusal ifade ve benlik kimliği sorunları hakkında psikoterapi yoluyla farkındalık kazanır ve bunlarla başa çıkmayı öğrenir. Bilişsel davranışçı terapi (CBT), kişilerarası psikoterapi, kişilerarası davranışçı terapi ve grup terapisi gibi çeşitli psikoterapi biçimleri uygulanmaktadır.

(2) İlaç Tedavisi

İlaç tedavisi, çoğunlukla eşlik eden depresyon, anksiyete vb. belirtileri yönetmek için kullanılabilir.

(3) Aile Terapisi

Aileyle yapılan görüşmelerin yanı sıra aile terapisi de etkili olabilir. Aile üyeleri, hasta için destekleyici ve anlayışlı olmayı öğrenirler.

6. Tiyatroik Kişilik Bozukluğunun Seyri ve Komplikasyonları

Tiyatroik kişilik bozukluğunun seyrini etkileyen birçok faktör vardır. Bazı hastalarda zamanla belirtilerinde iyileşme görülürken, bazılarının sürekli tedavi ve bakıma ihtiyaç duyması da mümkündür. Eğer uygun tedavi uygulanmazsa, aşağıdaki komplikasyonlar ortaya çıkabilir:

● İlişki sorunları

● Depresyon ve anksiyete bozuklukları

● Kendine zarar verme veya intihar girişimleri

● Madde bağımlılığı

● Akademik ve mesleki sorunlar

7. Önleme ve Destek Yöntemleri

Tiyatroik kişilik bozukluğunu önlemek ve desteklemek için birkaç strateji düşünülebilir.

(1) Yetiştirme Tarzını Geliştirme

Ebeveynler, çocuklarına güvenlik ve istikrar sağlamalı ve duygusal ifadeye karşı tolerans ve anlayış göstermelidir.

(2) Ruh Sağlığı Eğitimi

Okul ve evde ruh sağlığı eğitimi verilerek, çocuklar ve gençler kendi duygularını doğru şekilde yönetmeyi öğrenir.

(3) Destek Gruplarına Katılma

Hasta ve aileler, destek gruplarına katılarak birbirlerine yardımcı olabilirler.

8. Sonuç

Tiyatroik kişilik bozukluğu, duygusal ifade ve benlik kimliği sorunlarının temel özellik olduğu karmaşık bir kişilik bozukluğudur. Bu hastalar, uygun tedavi ve destek görürlerse daha iyi bir yaşam sürdürebilirler ve bu bozukluğu önlemek için önleme ve eğitim önemlidir.