Histriyonik Kişilik Bozukluğu Nedenleri, Belirtileri, Tanı ve Tedavi

Histriyonik kişilik bozukluğu, kişiliğin ve karakterin karmaşık alanında ortaya çıkan bir psikolojik anormalliktir ve hastanın varlığını sürekli olarak çevresiyle karşılaştırarak dikkat çekmek için benimsediği belirli davranış ve tutumları ifade eder. Bunun sonucunda hasta, sanki sahnenin başrol oyuncusu gibi davranır ve başkalarının dikkatini çekmeye çalışır.

1. Histriyonik Kişilik Bozukluğunun Özellikleri

Histriyonik kişilik bozukluğu, sıklıkla başka bir adla "hısterik kişilik bozukluğu" olarak adlandırılır ve çoğunlukla B kümesi kişilik bozuklukları kategorisine girer. Bu kişilik bozukluğunun temel özellikleri şunlardır:

(1) Abartılı Duygusal İfadeler

Histriyonik kişilik bozukluğu olan hastalar, duygularını abartılı bir şekilde ifade eder ve küçük şeylere bile aşırı tepkiler verebilirler. Bu nedenle, diğer insanlar onların tepkilerinin aşırı dramatik olduğunu düşünebilir.

(2) Fiziksel Davranışlar

Bu hastalar, duygularını ifade ederken fiziksel davranışları sıklıkla kullanırlar. Örneğin, intihar girişimi gibi dramatik davranışlar sergileyebilirler ve bu tür davranışlarla çevrelerindeki insanların dikkatini çekmeye çalışırlar.

(3) Benmerkezci Tutum

Histriyonik kişilik bozukluğu olan hastalar genellikle benmerkezcidir ve kendi istek ve ihtiyaçlarını başkalarınınkinden daha öncelikli görürler. Bu durum, kişilerarası ilişkilerde sorunlara yol açabilir.

(4) Aşırı Dikkat İsteği

Bu hastalar, sürekli olarak çevrelerindeki insanlardan ilgi ve onay görmeye çalışırlar. Ancak ilgi görmezlerse endişelenirler ve daha yoğun ilgi talep edebilirler.

(5) Dostça Yaklaşım ve Çekici Davranışlar

Histriyonik kişilik bozukluğu olan hastalar, ilk kez tanıştıkları kişilere bile çok samimi bir şekilde yaklaşabilir ve bazen cinsel açıdan çekici davranışlar sergileyebilirler. Bu, esas olarak dikkat çekme çabalarının bir parçasıdır.

B Kümesi Kişilik Bozuklukları (cluster B personality disorders)

Antisosyal Kişilik Bozukluğu (antisocial personality disorder)
Sınırda Kişilik Bozukluğu (borderline personality disorder)
Histriyonik Kişilik Bozukluğu (histrionic personality disorder)
Narsisistik Kişilik Bozukluğu (narcissistic personality disorder)

2. Nedenler ve Genetik Etkenler

Histriyonik kişilik bozukluğunun nedenleri çeşitlidir ve çevresel faktörler ile genetik faktörlerin etkileşimine bağlı olarak karmaşık bir şekilde açıklanır. Genetik faktörler hakkında daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da, ikiz çalışmalarında bu bozukluğun tek yumurta ikizlerinde daha sık görüldüğü ortaya çıkmıştır. Ebeveynlerin veya aile üyelerinin histriyonik kişilik bozukluğu varsa, olasılık artar.

Çevresel faktörler, çocukluk dönemindeki yetiştirme tarzı ile ilgili olabilir. Annenin veya babanın yetiştirme şekli, aile ortamı, duygusal kayıp, kayıp ve ayrılık gibi durumlar çevresel etki yaratabilir. Bu çevresel faktörler, hastanın kişilerarası ilişkilerinde güvensizliğe yol açabilir ve duygusal ifadeyi baskılayabilir.

3. Histriyonik Kişilik Bozukluğunun Belirtileri

Histriyonik kişilik bozukluğunun temel belirtileri çeşitlidir ve her hastada farklılık gösterebilir, ancak şunlar yaygın olarak görülen özelliklerdir.

(1) Aşırı Duygusal İfade

Hasta, duygularını abartarak ifade eder ve küçük olaylara bile büyük tepkiler verir.

(2) Dramatik Dil Kullanımı

Hastanın konuşmaları gösterişli ve dramatiktir ve duygusal ifadeleri yüzeysel olabilir. Konuşmaların içeriğinde önemli bilgiler eksik olabilir.

(3) Dikkatin Kayması

Hasta, ilgi görmezse endişelenir ve başkalarının tepkilerine göre dikkatini değiştirebilir. Bu nedenle, çevrelerindeki insanlardan ilgi görmezlerse daha da rahatsız olabilirler.

4. Tanı ve Testler

Histriyonik kişilik bozukluğu tanısı için uzman desteğine ihtiyaç duyulur ve ruh sağlığı uzmanları görüşme ve değerlendirme yoluyla tanı koyarlar. Tanılama, çoğunlukla Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabına (DSM-5) dayanır. Bu el kitabında, aşağıdaki kriterlerden beş veya daha fazlası karşılanıyorsa, tanı konulabilir.

● Dikkat çekici olmadığı durumlarda rahatsız olur.

● Başkalarıyla olan ilişkilerinde uygunsuz cinsel çekicilik veya kışkırtıcı davranışlar sergiler.

● Duygusal ifadeleri yüzeysel ve daha dramatiktir.

● Öz kimliğini belirlemede zorluk çeker.

● Benmerkezci ve talepkar bir tavır sergiler.

5. Tedavi ve Tedavi Seçenekleri

Histriyonik kişilik bozukluğunun tedavisinde birkaç yaklaşım vardır.

(1) Psikoterapi

Psikoterapi, bu hastalar için en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Hasta, duygusal ifade ve öz kimlik sorunları konusunda psikoterapi yoluyla farkındalık kazanır ve bunlarla başa çıkmayı öğrenir. Bilişsel davranışçı terapi (CBT), kişilerarası psikoterapi, kişilerarası davranışçı terapi ve grup terapisi gibi çeşitli psikoterapi biçimleri uygulanır.

(2) İlaç Tedavisi

İlaç tedavisi, çoğunlukla eşlik eden depresyon, anksiyete gibi belirtileri yönetmek için kullanılabilir.

(3) Aile Terapisi

Aile ile birlikte yapılan görüşmeler ve aile terapisi de etkili olabilir. Aile üyeleri, hastayı destekleme ve anlama yollarını öğrenebilirler.

6. Histriyonik Kişilik Bozukluğunun Seyri ve Komplikasyonları

Histriyonik kişilik bozukluğunun seyri çeşitlilik gösterir. Bazı hastalarda zamanla belirtiler iyileşebilirken, bazı hastalarda sürekli tedavi ve yönetime ihtiyaç duyulabilir. Eğer uygun tedavi uygulanmazsa, aşağıdaki komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

● Kişilerarası İlişki Sorunları

● Depresyon ve Anksiyete Bozuklukları

● Kendine Zarar Verme veya İntihar Girişimi

● Madde Bağımlılığı

● Akademik ve Mesleki Sorunlar

7. Önleme ve Destekleme Yöntemleri

Histriyonik kişilik bozukluğunu önlemek ve desteklemek için birkaç strateji göz önünde bulundurulabilir.

(1) Yetiştirme Tarzını Geliştirme

Ebeveynler, çocuklarına güvenlik ve istikrar sağlamalı ve duygusal ifadeye izin vererek anlayış göstermelidir.

(2) Ruh Sağlığı Eğitimi

Okullarda ve ailelerde ruh sağlığı konusunda eğitim verilerek, çocukların ve gençlerin kendi duygularını doğru bir şekilde yönetme yollarını öğrenmeleri sağlanabilir.

(3) Destek Gruplarına Katılım

Hastalar ve aileleri, destek gruplarına katılarak birbirlerine destek olabilirler.

8. Sonuç

Histriyonik kişilik bozukluğu, karmaşık kişilik bozukluklarından biridir ve duygusal ifade ile öz kimlik sorunları temel özellikleridir. Bu hastalar, uygun tedavi ve destek aldıklarında daha iyi bir yaşam sürebilirler ve bu tür bozuklukları önlemek için önleme ve eğitim önemlidir.