Ý nghĩa của bán khống... Mục đích, ưu điểm, nhược điểm, rủi ro

Đánh giá bán khống là một kỹ thuật đầu tư trong đó nhà đầu tư đặt lệnh bán một cổ phiếu mà họ chưa sở hữu, với ý định mua lại sau này để hoàn trả. Phương pháp này được sử dụng khi nhà đầu tư dự đoán giá cổ phiếu sẽ giảm. Thông qua lệnh bán khống, nhà đầu tư có thể kiếm lợi nhuận khi giá cổ phiếu giảm. Tuy nhiên, nếu giá cổ phiếu tăng, nhà đầu tư sẽ chịu lỗ.

1. Mục đích của đánh giá bán khống là gì?

Mục đích của đánh giá bán khống là thực hiện giao dịch dựa trên dự đoán rằng giá cổ phiếu trong tương lai sẽ thấp hơn giá hiện tại. Sau khi bán cổ phiếu, nhà đầu tư sẽ mua lại cổ phiếu sau này để hoàn trả và thu lợi nhuận. Đây là một trong những cách để kiếm lợi nhuận trong thị trường chứng khoán khi thị trường đang trong xu hướng giảm.

Ví dụ, anh A dự đoán cổ phiếu (a) có giá 10.000 đồng sẽ giảm giá và mượn cổ phiếu (a) của anh B để bán với giá 10.000 đồng. Sau 1 tuần, giá cổ phiếu (a) giảm xuống còn 5.000 đồng, anh A mua lại với giá 5.000 đồng và trả lại cho anh B. Như vậy, anh A đã bán với giá 10.000 đồng và mua lại với giá 5.000 đồng, kiếm được 5.000 đồng. Về cơ bản, đây là cách mà đánh giá bán khống hoạt động: mượn cổ phiếu mà mình không sở hữu để bán, sau đó mua lại và trả lại. Đó là khái niệm cơ bản của đánh giá bán khống.

Vậy, đánh giá bán khống có phải là cách kiếm tiền chắc chắn không?

Giá cổ phiếu có thể tăng hoặc giảm. Nếu giá cổ phiếu giảm như dự đoán, bạn sẽ kiếm được lợi nhuận. Nhưng nếu giá cổ phiếu tăng, bạn sẽ bị lỗ. Giả sử bạn mượn và bán với giá 10.000 đồng, nhưng sau đó giá tăng lên 15.000 đồng thì sao? Bạn không chỉ lỗ 5.000 đồng mà còn phải chịu thêm phí. Vậy có thể chờ giá giảm rồi mới mua lại? Chắc chắn là nhiều người sẽ nghĩ vậy. Nhưng tương tự như tiền, cổ phiếu khi mượn cũng có thời hạn. Nếu không trả lại đúng hạn, bạn sẽ phải chịu các khoản phí phạt, lãi suất, v.v.

2. Sự khác biệt giữa đánh giá bán khống và đánh giá bán khống không có tiền ký quỹ là gì?

Đánh giá bán khống không có tiền ký quỹ (Naked short selling) là việc đặt lệnh bán khống mà chưa thực sự mượn cổ phiếu. Thông thường, hành vi này bị cấm hoặc bị hạn chế nghiêm ngặt do có thể gây nhiễu loạn thị trường. Hầu hết các quốc gia đều cấm đánh giá bán khống không có tiền ký quỹ. Ngược lại, đánh giá bán khống có tiền ký quỹ là việc mượn cổ phiếu trước khi bán, sau đó mua lại để hoàn trả.

3. Mối quan hệ giữa đánh giá bán khống và thị trường chứng khoán là gì?

Đánh giá bán khống là một trong những chiến lược đầu tư được sử dụng trong thị trường chứng khoán. Thị trường chứng khoán mang đến nhiều cơ hội đầu tư khác nhau, và đánh giá bán khống là một trong những công cụ mà các nhà đầu tư có thể sử dụng để kiếm lợi nhuận khi họ dự đoán giá cổ phiếu sẽ giảm.

4. Ưu điểm và nhược điểm của đánh giá bán khống là gì?

(1) Ưu điểm của đánh giá bán khống

● Nâng cao hiệu quả của thị trường chứng khoán

Giá cổ phiếu được hình thành dựa trên sự cân bằng giữa lực cầu và lực cung. Việc cho phép đánh giá bán khống giúp ý kiến của các nhà đầu tư tin rằng giá cổ phiếu sẽ tăng và những nhà đầu tư tin rằng giá cổ phiếu sẽ giảm được phản ánh nhanh hơn vào thị trường. Điều này góp phần nâng cao hiệu quả của thị trường chứng khoán.

● Tăng tính thanh khoản của thị trường chứng khoán

Khi đánh giá bán khống được phép, việc phản ánh ý kiến bán sẽ dễ dàng hơn, do đó giao dịch sẽ dễ dàng thực hiện hơn. Điều này giúp tăng tính thanh khoản của thị trường chứng khoán.

● Nâng cao tính liên tục của giá cả

Thông qua đánh giá bán khống, giao dịch diễn ra thường xuyên hơn và thông tin được phản ánh nhanh hơn, từ đó làm tăng tính liên tục của giá cổ phiếu, nghĩa là giá cả biến động một cách từ từ và đều đặn.

● Làm nổi bật các chính sách quản lý tiêu cực

Đánh giá bán khống giúp phơi bày các chính sách quản lý tiêu cực của công ty và khiến công ty phải chịu thiệt hại về giá cổ phiếu, điều kiện vay vốn, v.v., từ đó buộc người quản lý phải chịu trách nhiệm. Điều này góp phần tăng cường tính minh bạch của doanh nghiệp và thúc đẩy quản lý lành mạnh.

● Hỗ trợ quản lý rủi ro

Đánh giá bán khống cho phép nhà đầu tư kiếm lợi nhuận ngay cả trong thị trường giảm điểm, giúp họ kiểm soát hướng và biến động của lợi nhuận.

(2) Nhược điểm của đánh giá bán khống

● Rủi ro vi phạm nghĩa vụ

Quá trình mượn và trả lại cổ phiếu có nghĩa là nếu giá cổ phiếu tăng cao hơn dự kiến, bạn có thể chịu tổn thất lớn.

● Vấn đề đạo đức

Một số thế lực bán khống có thể cố tình tung tin đồn thất thiệt hoặc thông tin tiêu cực để hạ thấp giá cổ phiếu, điều này có thể gây ra các vấn đề về đạo đức.

● Khuyến khích quản lý tiêu cực

Nếu đánh giá bán khống dựa trên những tin đồn thiếu căn cứ, người quản lý có thể tập trung vào việc duy trì giá cổ phiếu thay vì tập trung vào việc quản lý thực sự, từ đó làm ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.

● Hệ thống không công bằng

Các điểm yếu trong hệ thống đánh giá bán khống có thể bị lợi dụng, dẫn đến việc đánh giá bán khống được sử dụng một cách không công bằng.

● Giới hạn thua lỗ không xác định

Về lý thuyết, thua lỗ do đánh giá bán khống là không giới hạn, nếu giá cổ phiếu tăng vượt quá dự đoán, bạn có thể chịu thua lỗ không giới hạn.

● Quy định chưa đầy đủ

Hệ thống đánh giá bán khống của Việt Nam so với các nước phát triển còn thiếu sót, không có tiền ký quỹ, không có thời hạn cho đánh giá bán khống và quá trình đánh giá bán khống chưa được số hóa hoàn toàn, dẫn đến sự thiếu công bằng.

5. Ứng dụng của đánh giá bán khống

(1) Tạo ra lợi nhuận

Khi dự đoán giá cổ phiếu sẽ giảm, bạn có thể sử dụng đánh giá bán khống để tạo ra lợi nhuận. Trên thực tế, nhiều nhà đầu tư nước ngoài sử dụng phương pháp này. Họ nghiên cứu kỹ lưỡng về một cổ phiếu để xác định giá trị hợp lý và từ đó thu lợi nhuận. Việc đầu tư vào các công ty được định giá quá cao rất khó sinh lời, vì vậy đánh giá bán khống là một phương pháp hữu ích.

(2) Quản lý danh mục đầu tư

Để quản lý rủi ro trong danh mục đầu tư, bạn có thể sử dụng đánh giá bán khống. Nếu bạn muốn giữ lại cổ phiếu nhưng vẫn muốn đảm bảo lợi nhuận, bạn có thể giữ nguyên vị thế mua và đồng thời mở vị thế bán. Đây là cách để bạn có thể thu lợi nhuận chênh lệch mà vẫn giữ được quyền sở hữu cổ phiếu, nhưng bạn cần lưu ý đến thuế và chi phí lãi suất.

(3) Giao dịch chênh lệch giá

Đánh giá bán khống cũng được sử dụng trong giao dịch chênh lệch giá. Các nhà đầu tư nước ngoài và tổ chức thường sử dụng phương pháp mua hợp đồng tương lai và bán khống cổ phiếu cơ sở. Bằng cách này, họ có thể thực hiện giao dịch chênh lệch giá khi giá cổ phiếu cơ sở thấp hơn giá hợp đồng tương lai (Contango) hoặc cao hơn giá hợp đồng tương lai (Backwardation).

(4) Sử dụng thông tin

Ngay cả khi không trực tiếp thực hiện đánh giá bán khống, bạn vẫn có thể sử dụng dữ liệu đánh giá bán khống để kiếm lợi nhuận. Bởi vì các nhà giao dịch bán khống thường nắm giữ nhiều thông tin hơn các nhà đầu tư thông thường. Do đó, nếu không chắc chắn về hướng đi của giá cổ phiếu, bạn có thể theo dõi xu hướng đánh giá bán khống để tránh các cổ phiếu rủi ro hoặc xác định thời điểm bán.

(5) Hợp đồng cho vay chứng khoán

Thông qua hợp đồng cho vay chứng khoán, bạn có thể cho vay cổ phiếu để phục vụ cho việc đánh giá bán khống và nhận được lãi suất. Tuy nhiên, lợi nhuận từ lãi suất không cao. Ngoài ra, đối với các nhà đầu tư ngắn hạn, khả năng bị thua lỗ do các thế lực bán khống là rất cao. Do đó, phương pháp này phù hợp hơn với các nhà đầu tư dài hạn.

(6) Bán hợp đồng tương lai và quỹ

Bạn cũng có thể sử dụng các quỹ và ETF có hiệu ứng tương tự như bán hợp đồng tương lai. Gần đây, có nhiều sản phẩm như quỹ ngược và quỹ đảo chiều được thiết kế để phóng đại lợi nhuận và thua lỗ.

6. Rủi ro của đánh giá bán khống

(1) Sự mất cân bằng thị trường

"Thị trường có thể duy trì trạng thái bất thường lâu hơn khả năng của bạn trong việc duy trì thanh khoản." - John Maynard Keynes

Câu nói này có nghĩa là ngay cả khi bạn có sự chắc chắn rằng thị trường sẽ di chuyển theo hướng dự đoán, nó vẫn có thể di chuyển theo hướng ngược lại và gây ra tổn thất cho bạn.

(2) Thua lỗ không giới hạn

Lợi nhuận tối đa của đánh giá bán khống về mặt lý thuyết là 100%, nhưng thua lỗ tối đa là không giới hạn. Bạn phải trả lãi suất khi mượn cổ phiếu và kiếm lợi nhuận từ chênh lệch giá, vì vậy đánh giá bán khống có thể khiến bạn càng ngày càng bất lợi theo thời gian.

(3) Khó khăn trong việc dự đoán ngắn hạn

Việc dự đoán giá cổ phiếu ngắn hạn là điều khó khăn và nhiều nhà đầu tư không thể làm được. Trong quá khứ, đã có nhiều trường hợp thị trường không di chuyển theo dự đoán của nhà đầu tư và họ đã phải chịu lỗ.

(4) Ảnh hưởng của thị trường tăng giá

Ngay cả khi một cổ phiếu không tốt, nếu toàn thị trường đang tăng giá, cổ phiếu đó cũng có xu hướng tăng theo. Đánh giá bán khống tiềm ẩn rủi ro lớn trong bối cảnh thị trường tăng giá.

(5) Biện pháp cấm

Trong thời kỳ khủng hoảng kinh tế, các quốc gia có thể áp dụng chính sách cấm đánh giá bán khống trong một thời gian. Trong trường hợp này, bạn có thể khó thanh lý vị thế bán khống và chịu lỗ lớn. Đánh giá bán khống là một chiến lược có thể mang lại lợi nhuận cao kèm theo rủi ro cao, vì vậy cần phải cân nhắc kỹ lưỡng và thu thập đầy đủ thông tin. Đặc biệt, việc dự đoán ngắn hạn rất khó khăn, nên bạn cần hết sức thận trọng. Ngoài ra, cần phải lên kế hoạch cụ thể cho chiến lược đánh giá bán khống dựa trên mục tiêu đầu tư và khả năng chấp nhận rủi ro của mình.